اعتبار سنجی روایت عفو عبد الله بن سعد توسط پیامبر(ص)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه ایلام و مدیر مسئول مجله علمی پژوهشی آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث

2 گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه ایلام

چکیده

در منابع حدیثی اهل سنت و بعضی از منابع حدیثی شیعه نقل شده که پیامبر(ص) در روز فتح مکه، عبدالله بن سعد را که مرتد شده و حکم قتلش نیز توسط حضرت صادرشده بود، با وساطت عثمان بن عفان که برادر رضاعی او بود، بخشید و اجازه داد که با او بیعت نماید ولی پس از رفتن وی اصحاب را مورد سرزنش قرار داد که آن زمان که بیعتش را هنوز نپذیرفته بودم، چرا او را به قتل نرساندید؟ پذیرش این روایت به این شکل، دارای پیامدهای معرفتی و احیاناً سیاسی اجتماعی؛ مانند مصانعه و رودربایستی پیامبر در اجرای حدود، انکار سنت پسندیدۀ پناه‌دهی و جواز غدر و کشتن ناجوانمردانه و نظایر آن است، بنابراین لازم است این روایت، نقد و بررسی شود تا آگاهانه و یا ساده‌اندیشانه مورد بهره‌برداری واقع نگردد. در این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، سند و محتوای این سخن بررسی شده و روشن گردیده است که مطلب مذکور از نظر سندی معتبر نبوده و از نظر متنی نیز مخالف کتاب و سنت است، بنابراین به احتمال قوی حدیث مذکور جعلی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Validation of the narration of the pardon of Abdullah bin Sa'd by the Prophet

نویسندگان [English]

  • seyed mohamad reza hoseininia 1
  • salaheddin gholami 2
1 Director of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Ilam University, and responsible of the scientific-research journal (educational teachings in the Quran and Hadith)
2 university of Ilam faculty of Theology The Quran sciences and Hadith
چکیده [English]

Authenticity Evaluation of the Report on the Prophet’s (ṣ) Pardon of ʿAbd Allāh b. Saʿd
In Sunnī hadith sources and some Shīʿī collections, it is reported that on the day of the Conquest of Mecca, the Prophet (ṣ) pardoned ʿAbd Allāh b. Saʿd, who had apostatized, and allowed him to pledge allegiance. This occurred despite the fact that the Prophet had previously issued the order for his execution, and he was spared only through the intercession of ʿUthmān b. ʿAffān, his foster brother. After ʿAbd Allāh b. Saʿd departed, the Prophet is said to have reproached his companions for not killing him before accepting his pledge. Accepting this narration in such a form entails significant epistemic and even socio-political implications, such as suggesting compromise on the Prophet’s part in enforcing legal punishments, denying the noble tradition of granting asylum, and legitimizing deception or treacherous killing. For this reason, the narration requires careful scrutiny to prevent its uncritical or naïve utilization. Adopting a descriptive-analytical approach and relying on library sources, this article examines both the chain of transmission and the content of the report, demonstrating that it lacks reliability from the standpoint of isnād and contradicts both the Qurʾān and authentic narrations. Therefore, the report is most likely spurious.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abdullah ibn Sa'ad ibn Abi Sarh
  • the Prophet (PBUH)
  • forgiveness
  • reproach of the companions
  • credit assessment

عنوان مقاله [العربیة]

تحقیق صحة روایة عفو النبی ص عن عبدالله بن سعد بن ابی سرح

چکیده [العربیة]

ورد فی بعض المصادر الحدیثیة السنیّة، وکذلک فی بعض المصادر الشیعیة، أنّ النبیّ ﷺ فی یوم فتح مکة عفا عن عبد الله بن سعد ـ الذی کان قد ارتدّ وصدر بحقه حکم القتل ـ وذلک بشفاعة عثمان بن عفّان الذی کان أخاه من الرضاعة، فأجاز له المبایعة. غیر أنّه بعد انصرافه عاتب أصحابه قائلاً: لماذا لم تقتلوه حین لم أکن قد قبلت بیعته بعد؟

إنّ قبول هذه الروایة بصیغتها المتداولة یفضی إلى لوازم معرفیة، وربما سیاسیة واجتماعیة، خطیرة؛ من قبیل نسبة المصانعة والمداراة إلى النبیّ فی تنفیذ الحدود، أو إنکار سُنّة إکرام المستجیر، أو إجازة الغدر وقتل المستأمن على نحو غیر شریف، وغیر ذلک من التبعات. لذلک تقتضی الضرورة إخضاع هذه الروایة للنقد والتمحیص کی لا تُستَغلّ بوعی أو عن بساطة فی غیر موضعها.

وفی هذا المقال، وبالاعتماد على المنهج الوصفی–التحلیلی والرجوع إلى المصادر المکتبیة، جرى فحص سند هذه الروایة ومضمونها، لیتبیّن أنّها غیر معتبرة من الناحیة الإسنادیة، کما أنّ متنها مخالف للکتاب والسنّة. وعلیه یُرجَّح بدرجة عالیة أنّ الحدیث موضوع ومصنوع.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • عبد الله بن سعد بن ابی‌سرح
  • النبی (ص)
  • العفو
  • ذم الصحابة
  • تقییم