اعتبارسنجی روایت «مسخ بنی‌امیه به وزغ»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.

چکیده

در میراث حدیثی شیعه روایاتی مبنی بر مسخ برخی انسان‌های گناهکار به شکل بعضی حیوانات یافت می‌شود. یکی از آن موارد، روایتی است که کلینی در روضه الکافی نقل کرده و بر مسخ بنی‌امیه به وزغ (مارمولک) دلالت دارد. در این حدیث به غسل پس از کشتن وزغ، امر شده است و برخی از فقهای امامیه بر پایه آن، استحباب چنین غسلی را استنباط نموده‌اند.

این پژوهش با بهره‌گیری از روش نقد حدیث و مبتنی بر معیارهای کلامی و بهره‌مندی از اصول و دانش رجال امامیه به اعتبارسنجی سندی و تحلیل دلالی این حدیث می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که وجود راویان ضعیف و مجهول در سلسله سند، امتناع تعمیم مضمون حدیث به دوره زمانی پس از مقطع مسخ، تعارض با احادیث نفی مسخ در امت اسلام، چالش‌های مضمونی از جمله ناسازگاری با کیفیت و غرض مسخ، ابهام در حکمت غُسل و عدم تطابق با واقعیات تاریخی، اعتبار و اصالت صدور این حدیث از معصوم را مخدوش می‌سازد و این نظریه را تقویت می‌نماید که استناد و احتجاج به این روایت در مباحث فقهی و ترویج آموزه کلامی مسخ بنی‌امیه بر اساس مفاد آن با چالش‌های عمیق مواجه است؛ لذا بازنگری فقهی–کلامی درباره اصالت و اعتبار این حدیث بایسته‌ای اجتناب‌ناپذیر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Validation of the narration of the transformation of the Umayyads into a frog

نویسنده [English]

  • Gholam Ali Jazini
Quranic and Hadith (Tradition). Sciences Faculty of Theology. Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

In Shi‘a hadith literature, there are narrations regarding the metamorphosis (maskh) of certain sinful individuals into various animals. One such case is a hadith recorded by al-Kulaynī in Rawdat al-Kāfī, which suggests the transformation of the Umayyads into lizards. This hadith also prescribes performing ghusl (ritual purification) after killing a lizard, a ruling that some Imāmī jurists have inferred as a recommended practice (mustahabb).



This study employs the methodology of hadith criticism, grounded in theological criteria and Imāmī rijāl principles, to assess both the chain of transmission (sanad) and the semantic implications (dalāla) of this narration. The findings indicate that the presence of weak and unknown transmitters in the chain, the impossibility of extending the hadith’s content beyond the period of metamorphosis, contradictions with narrations negating maskh in the Islamic ummah, thematic inconsistencies—such as incompatibility with the nature and purpose of maskh—ambiguities regarding the rationale for ghusl, and its discordance with historical realities, all undermine the authenticity and reliability of the hadith. These factors strengthen the argument that citing this narration as evidence in fiqh or promoting the theological concept of the Umayyads’ metamorphosis based on its content is highly problematic. Thus, a jurisprudential and theological reassessment of the authenticity and validity of this hadith is an unavoidable necessity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transformation of the toad
  • washing after killing a toad
  • the Umayyad dynasty
  • validation of hadith

عنوان مقاله [العربیة]

تحقیق صحة روایة مسخ بنی أمیة إلى وزغ

چکیده [العربیة]

فی التراث الحدیثی الإمامی وردت روایات تشیر إلى مسخ بعض العصاة من البشر إلى صور حیوانات. ومن جملة تلک الروایات ما نقله الکلینی فی روضة الکافی، حیث دلّ على مسخ بنی أُمیّة إلى وزغ (سحلیة). وفی هذا الحدیث أُمر بالغُسل بعد قتل الوزغ، وقد استنبط بعض فقهاء الإمامیة استحباب هذا الغُسل استناداً إلیه.

یتناول هذا البحث ـ بالاستفادة من منهج نقد الحدیث، ووفقاً للمعاییر الکلامیة، مع توظیف أصول وعلم الرجال الإمامی ـ دراسة سند هذا الخبر وتحلیل دلالاته. وتشیر نتائج البحث إلى أنّ وجود رواة ضعفاء ومجهولین فی سلسلة السند، وعدم إمکان تعمیم مضمون الحدیث على الفترات اللاحقة لزمن المسخ، وتعارضه مع الروایات النافیة لوقوع المسخ فی أُمّة الإسلام، فضلاً عن التحدیات المضمونیة کعدم انسجامه مع کیفیة المسخ وغایته، وغموض الحکمة من الغُسل، وعدم توافقه مع الحقائق التاریخیة، کل ذلک یُضعف اعتبار الحدیث ویشکّک فی صدوره عن المعصوم. کما یعزّز هذا الأمر الرأی القائل بأنّ الاستناد إلى هذه الروایة فی المسائل الفقهیة، أو اعتمادها لترویج مقولة المسخ لبنی أُمیّة وفق مفادها، یواجه إشکالات معرفیة عمیقة. وعلیه، فإنّ إعادة النظر الفقهیة–الکلامیة فی أصالة واعتبار هذا الحدیث تُعدّ ضرورة لا مفرّ منها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • تحویل الوزغ
  • الغسل بعد قتل الوزغ
  • الدولة الأمویة
  • توثیق الحدیث